Down Sendromlu Bireylerin Ailelerinin Hakları: Kapsamlı Bir Rehber
Down sendromlu bir çocuğa sahip olmak, ailelere hem duygusal hem de yasal açıdan bazı özel haklar ve destekler sağlar. Türkiye'de bu haklar, engelli bireylerin ve ailelerinin yaşam kalitesini artırmak amacıyla çeşitli yasal düzenlemelerle koruma altına alınmıştır. İşte Down sendromlu ailelerin sahip olduğu temel haklar:
1. Eğitim Hakları
- Kaynaştırma/Bütünleştirme Eğitimi: Down sendromlu çocuklar, özel eğitime ihtiyaç duysalar da, mümkün olduğunca akranlarıyla aynı sınıfta eğitim alma hakkına sahiptir. Okullar, bu çocukların ihtiyaçlarına uygun düzenlemeler yapmakla yükümlüdür.
- Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri: Aileler, çocuklarının bireysel ve grup eğitimi alabileceği, devlet destekli özel eğitim merkezlerinden ücretsiz veya indirimli olarak yararlanabilir.
- Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP): Down sendromlu öğrenciler için okul tarafından hazırlanan ve çocuğun ihtiyaçlarına özel olarak uyarlanmış bir eğitim programı talep etme hakkı.
2. Sağlık Hakları
- Erken Tanı ve Tedavi: Down sendromu ile ilişkili sağlık sorunları (kalp problemleri, işitme veya görme bozuklukları gibi) için erken tanı ve tedavi hizmetlerinden ücretsiz yararlanma hakkı.
- Özel Sağlık Hizmetleri: Devlet hastanelerinde, Down sendromlu bireylere yönelik özel poliklinikler ve multidisipliner tedavi imkanları.
- İlaç ve Tıbbi Malzeme Desteği: Kronik rahatsızlıklar için gerekli olan ilaç ve tıbbi malzemelerin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından karşılanması.
3. Mali Haklar ve Sosyal Yardımlar
- Engelli Aylığı: Down sendromlu bireyin bakımını üstlenen aile bireyleri, belirli şartları sağlamaları halinde engelli aylığı (bakım aylığı) alma hakkına sahiptir.
- Vergi İndirimi: Down sendromlu çocuğu olan ebeveynler, gelir vergisinden indirim hakkından yararlanabilir.
- Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) İstisnası: Engelli bireyler için alınan özel donanımlı araçlarda ÖTV muafiyeti.
4. Çalışma Hakları
- Esnek Çalışma Saatleri: Down sendromlu çocuğun bakımını üstlenen ebeveynler, işverenlerinden yarı zamanlı çalışma veya esnek mesai talebinde bulunabilir.
- Engelli İstihdamı: Kamu ve özel sektörde, engelli bireyler için ayrılan kontenjanlardan yararlanma imkanı (Down sendromlu bireyin kendisi çalışabiliyorsa).
5. Sosyal ve İdari Haklar
- Engelli Kimlik Kartı: Down sendromlu bireyler için alınan engelli kimlik kartı, toplu taşıma, müze ve diğer kamu hizmetlerinde indirim veya ücretsiz kullanım hakkı sağlar.
- Şehir İçi Ulaşım İndirimleri: Down sendromlu birey ve refakatçisi, toplu taşıma araçlarından ücretsiz veya indirimli yararlanabilir.
- Konut ve Çevre Düzenlemeleri: Engelli bireylerin yaşamını kolaylaştırmak için konut ve şehir altyapısında yapılması gereken düzenlemeleri talep etme hakkı.
6. Yasal Temsil ve Vasiyet
- Vasiyet Atanması: Down sendromlu birey reşit olduğunda, kısıtlanması ve kendisine vasi atanması durumunda, aile bireyleri vasi olarak atanabilir.
- Yasal Danışmanlık: Engelli bireyler ve aileleri, hukuki sorunlarında Barolar aracılığıyla ücretsiz hukuki danışmanlık alabilir.
7. Psiko-sosyal Destek Hakları
- Aile Danışmanlığı: Down sendromlu çocuğun aile bireyleri, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na bağlı merkezlerden psikolojik destek ve danışmanlık hizmeti alabilir.
- Engelli Bakım Merkezleri: Ailenin geçici süreyle bakım yükünü hafifletmek için kısa süreli bakım merkezlerinden yararlanma hakkı.
Bu haklardan yararlanmak için genellikle engelli sağlık kurulu raporu alınması gerekmektedir. Aileler, haklarını öğrenmek ve kullanmak için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, belediyelerin engelli birimleri ve sivil toplum kuruluşlarından destek alabilir.
Unutmayın: Down sendromlu bireylerin ve ailelerinin hakları, onların toplumsal yaşama tam ve eşit katılımını sağlamak içindir. Bu hakların farkında olmak ve talep etmek, hem Down sendromlu bireyin hem de ailesinin yaşam kalitesini önemli ölçüde artıracaktır. |
